HASTANE AYDINLATMASI-1
Aydınlatma, Uluslararası Aydınlatma Komisyonu (CIE) tarafından, ‘çevrenin ve nesnelerin gerekli gibi görülmesini sağlamak amacıyla ışık uygulamak’ olarak tanımlanmıştır. Mimari ile bütünleşen aydınlatma, etkili bir atmosferin en önemli parçasıdır. Bir mekâna girince, çoğu zaman farkında olmadan ilk etkilendiğimiz özelliği aydınlatması olur. Hastanelerde de bu yüzden aydınlatma büyük önem taşır.
Hastaneler, gerekli sağlık hizmetini verebilmek, kullanıcıların konfor ve güvenlik koşullarını sağlayabilmek için 24 saat kesintisiz olarak, elektrik enerjisine gereksinim duyan yapılardır. Bu tür yapılarda, elektrik enerjisinin ekonomik boyutu, önemli bir bedel oluşturur. Bu bakımdan enerjinin verimli kullanılması, giderlerin kontrol altında tutulması bakımından önemlidir. Hastane aydınlatmasında enerji verimliliğini doğrudan olarak etkileyecek konular olan; lambaların belirli aralıklarla bakım ve temizliklerinin yapılması, kullanılmaz durumdaki donanımların yenileriyle değiştirilmesi, belirli bir aydınlatma otomasyon programı dâhilinde yapılırsa kontrol aşamasında kolaylık sağlanabilir.
Hastanelerde hastalara sağlıklı bir çevrede hizmet vermeyi sağlayacak pek çok ölçüt, Sağlık Bakanlığı tarafından çeşitli yönetmeliklerle belirlenmiştir. Bu yönetmeliklerde Sağlık Bakanlığı’nın hastanelerde aydınlatmanın sağlanmasında, yapay aydınlatmanın tasarımından çok, aydınlatmanın sağlıklı bir şekilde işletilmesi ve bakımının yapılmasının üzerinde durduğu söylenebilir. Bunun yanında hastane aydınlatmasının nasıl olması gerektiği konusunda aydınlık düzeyleri dışında, herhangi bir kesin standart mevcut değildir. Ayrıca hastanelerde kullanılması gereken lamba ve aygıtlar konusunda da sınırlayıcı bir maddeye rastlanmamıştır.
Hastanelerin farklı alanlarında bulunan kullanıcılar, yaptıkları işlere göre, standartlarla belirlenen aydınlık düzeyinden daha fazla ya da daha az aydınlık düzeyine ihtiyaç duyabilirler. Örneğin, hastanelerin özellikle laboratuvar, ameliyathane ve teşhis hizmeti verilen mekânlarında renk ayrımının hatasız olarak sağlanması gerekmektedir. Bu nedenle ışık kaynağı tarafından üretilen ve çevre tarafından yansıtılan ışığın rengi, doğru kaynak seçimi ile sağlanmalıdır. Bunun için gün ışığı spektrumu referans olarak alınmış olan ve renksel geriverimi yüksek lambalar tercih edilmelidir.
Bunun yanında, özellikle flüoresan lambalarda şebeke geriliminden kaynaklanan ışık titreşimi problemi, gözümüz tarafından algılanmasa bile, ışık değişimlerine karşı duyarlı olan MR(manyetik rezonans) cihazlarının kullanıldığı alanlarda hissedilir. Bu bakımdan hassas elektronik cihazların kullanıldığı yerlerde, parazitsiz aydınlatma sağlanmasına dikkat edilmelidir. Parazitsiz ve titreşimsiz aydınlatmanın kullanılması, kullanıcının göz sağlığını korumanın yanında, çalışma performansını da arttıracak, buna bağlı olarak hata ve kazalarda azalma sağlanacaktır.
Hastaneler temel olarak üç ana bölümden oluşurlar. Bunlar; sağlık hizmetleri bölümü, idari hizmetler bölümü ve teknik hizmetler bölümleridir. Bu durumda her mekânın aydınlatmasının, o mekânda verilecek hizmet düşünülerek tasarlanması önemlidir.
Hastane aydınlatması üzerinde çalışılırken dikkat etmesi gereken konu sadece o bölgeyi aydınlatmak değil, bölgeyi aydınlatırken hem kullanıcıyı rahatsız edici durumların önlenmesi hem de psikolojik olarak rahatlatacak şartların sağlanmasını da kapsadığını söylenebiliriz. Bunların yanında fiziksel çevre koşulların doğrudan etkilenen hastaların, hasta odalarındaki görsel konfor koşullarının sağlanması, uyku-uyanıklık ve dinlenme zamanları için kontrol edebileceği aydınlatma düzeninin oluşturulması, gece güvenli hareket edilmesini sağlayacak olan sistemin kurulması da hastane aydınlatmasından beklenen özelliklerdendir. Yapılan araştırmalarda, hastaya göre tasarlanan uygun aydınlatma sistemlerinin stresi azaltıldığı ve
buna bağlı olarak iyileşme sürecini hızlandırdığı da görülmüştür.
Hasta odasının doğru şekilde aydınlatılması
Sağlık hizmeti verilen mekânlarda, aydınlatma düzeyleri uluslararası standartlarla belirlenmiştir. Bu standartlar, uzmanların sağlık hizmeti verilen mekânların kullanıcıları olan, hastalar ve sağlık personeli için iyi görme koşullarını sağlamaya yönelik olarak belirledikleri aydınlık düzeylerinden oluşmaktadır.
Belirtilen aydınlık düzeyleri, lümen/m2 oranına dayanarak ve aydınlatmanın belirli bir yüzeye (yararlı düzleme) düştüğü varsayılarak, belirlenen rakamlardan oluşmaktadır. Uluslararası Aydınlatma Komisyonu’nun (CIE’nin) belirlediği bu aydınlık düzeyleri, hastanelerde aydınlatma için bir standart oluşmaktadır.
Bu standartların her sağlık kurumu için yakalanması belirli şartlara bağlıdır. Bu şartlar, sağlık hizmeti verilen mekânın, öncelikle fonksiyonuna ve sağlık hizmeti verilen mekânın fiziksel yapısına (metrekare özellikleri ve en-boy ölçüleri), yapılacak işte gereken görsel performansa, doğal ışıktan ne kadar faydalandığına, mekânın gece-gündüz kullanım süresine hatta (yansıtma çarpanlarının aydınlık düzeyini etkilemesi nedeniyle) mekânın genel rengi ve mobilyalarında kullanılan malzeme dokusu ve rengine kadar olan tüm özelliklerden etkilenir.
Tüm bunların yanında, mekân içinde gereken aydınlık düzeyini sağlayacak lamba ve aygıtların, mekân içindeki konumları da en az aydınlık düzeyi kadar önem taşımaktadır. Sağlık hizmeti verilen mekânlarda tasarlanacak olan aydınlatma, öncelikle sağlığa uygunluk şartlarını sağlayacak, iyi görme koşullarını yerine getirecek aydınlık düzeyinde, istenilen renksel geriverim özelliklerine sahip, toz vb. enfeksiyona yol açacak unsurları taşımayacak şekilde tasarlanması, performansı periyodik olarak kontrol edilebilen aydınlatma olmalıdır.
Hastanelerde sağlık hizmeti verilen mekânlarda gereken aydınlık düzeyleri, mekânlara verilen işlevlere göre belirlenmiştir. Buna göre lümen/m2 oranına dayanarak belirlenen lux (lx) düzeyleri genel olarak aşağıdaki tabloda belirtildiği gibidir.
BÖLGE
AYDINLATMA DERECESİ (LUX)
Doktor odalarının gelen aydınlatması 100-200 lx
Bölgelik aydınlatması 400-800 lx
Teşhis/Tanı odaları genel aydınlatması 250-1000 lx
Ameliyat salonlarının genel aydınlatması 500-1000 lx
Ameliyat masası bölgelik aydınlatması 20000-40000 lx
Sterilizasyon odası aydınlatması 400-800 lx
Dişçi koltuğu ve doğum koltuğu aydınlatması 5000-10000 lx
Bebek odası aydınlatması 100-200
